Bitkileri soğuktan korumak ve kışa hazırlamak

Bahçede, balkonda bütün yıl açıkta süs bitkileri yetiştiriyorsanız kışın soğuktan korumak için hem yaşadığınız çevrenizin iklim özelliklerini hem yetiştirdiğiniz bitkilerinizi iyi tanımalısınız. O bitkilerin kışa ne kadar dayanıklı olduklarını iyi bilmelisiniz. Kışın kaç derece soğuklara dayanıyor, ana vatanı neresidir, doğal yaşam alanları nasıldır vesaire iyice araştırmalısınız.

İklime uygun bitkileri saptamak

1- Yaşadığınız yer kışın en fazla ne kadar soğuk oluyor öğrenin. Şu linke tıklayın (⇒ ⇒). Ankara için olan sayfa. Biraz aşağı gidince kendi ilinizi seçeceğiniz yere gelirsiniz (harita üzerinden ilinize tıklayın). Çıkan sonuçta, ilinize ait bilgilerde birkaç satır aşağıda kırmızı harflerle en yüksek sıcaklık denmiş. Onun bir alt satırında ise mavi olarak en düşük sıcaklık belirtiliyor. En düşük sıcaklık kaç derece olmuş ve ne zaman olmuş yazılıdır. Ve böylece ilinizin kışın en fazla ne kadar soğuk olacağını öğrenirsiniz. Fakat ne yazık ki bu şekilde sadece illerin merkez ilçelerinin durumu söz konusudur. İlçe ilçe bilgi yok. Mesela Antalya için verilen bilgi hem Antalya merkez için hem Alanya için uygundur. Ama Antalya’nın denizden uzak ve yüksek ilçeleri ile hiçbir alakası yoktur.

2- Bitkinizin hangi tür olduğunu ve o türün kışın en fazla kaç derece soğuğa dayanacağını öğrenmelisiniz. Bunu ise bitkilerle ilgili bilgi kaynaklarından araştıracaksınız.

Sonuç: Diyelim ki bölgeniz kışın en fazla -8C derece soğuk oluyor. Bitkiniz ise en fazla -5C derece soğuğa uygun ise sorun yok. Çünkü uzun yıllar boyunca kaydedilmiş rekor soğukluk -8C derecedir. Her yıl o kadar soğuk olmaz. Meteorolojiyi takip ederek don olayı olacak günlerde o bitkiyi sadece naylonla sarmanız soğuktan korumak için yeterli olur.

-10C derece ve daha soğuk havalarda, kış soğuklarına dayanıklılığı en fazla -7C dolaylarında olan bitkiler hasır vs. şeylerle sararak soğuktan korumak mümkündür.

Bu örneklere göre kıyaslamalar yapın. Mesela en fazla -6C derece soğuğa dayanan bir tür Ankara merkez ilçesinde belki iyi sarıp sarmalayarak korumanız mümkündür ama Ankara’nın diğer açıklık ve yüksek rakım kesimlerinde hiç bir koruma işe yaramaz. Kapalı yere almak zorundasınız.

Mikroklima – makroklima meseleleri önemlidir

Bir ilin genelde iklimi mesela Akdeniz iklimi olsa bile her yerinde aynı olmaz. İzmir’in deniz seviyesindeki, tam deniz etkisindeki yerlerinde kışın soğuk en fazla -5C derece oluyorsa, emin olun denizden uzak ve yüksek ilçelerinde -12C dereceyi bulur. Dolayısıyla -5C dereceden daha fazla soğukta yaşayamayan bir bitki İzmir’in her yerine uygundur demek ciddi bir hatadır.

Makroklima bir bölgenin tümüne genel, ortalama ölçütlerle ilgilidir. Mikroklima ise aynı bölgenin içinde farklı yerlere göre olan değişiklikleri ifade etmek için olan bir terimdir. Örneğin İstanbul Bakırköy diyelim. Buranın genel bir makrokliması vardır. Ama bir binanın güney cephesi kışın daha güvenli bir mikroklimaya sahiptir. Bunun gibi, binaların çatılarında mikroklima farklıdır ve serttir. Ama sokak aralarında mikroklima daha yumuşak ve kış için daha güvenlidir.

Sardunya bitkisi İstanbul’un Şişli ilçesinde aynı bir binanın kuzeye bakan cephesinde kışın ya donup ölür ya da bir hayli yıpranırken güneye bakan cephesinde kışı çiçek açarak geçirir. Çok sık şahit olmuşumdur. O halde kışın kuzey cephe -6C derece gibi soğuk oluyorken, güney cephe, binanın dışa saldığı ısının da etkisiyle belki 0C derece ile -1C derece arasında soğuk oluyordur. Dolayısıyla binaların sadece güney cephelerindeki duruma bakıp da sardunya bitkisi Şişli’de kış soğuklarına tam dayanıklıdır diyemeyiz.

Soğuk havanın etkisini arttıran faktörler

Bazen olur ki günlerce kar altında kalan bazı bitkiler ölmez ama aynı bitkiler kuru havada donarak ölür. Sebebi nedir? Sebebi, sıfırın altında bir iki derece soğuğun öldürücülüğünün her bitkide tek başına bir etken olmayışıdır. Soğukların uzun saatlerce kesintisiz süresi, havanın nemsizliği, bölgenin kuzey rüzgârlarına ve kuzeyden gelen soğuk hava dalgalarına açık olmaya elverişliliği ve hava basıncının yüksekliği soğuğun öldürücülüğünde rol oynarlar.

1- Soğukların süresi: Bazen birkaç saat süren -6° C derece soğuk zararlı olmazken bir günden daha fazla “kesintisiz” devam eden +5° C – -2° C dereceler arası soğuklar öldürücü olabilir.

2- Hava nemsizliği: Havası kuru olan bir yerdeki +2° C ile 0° C dereceler arası soğukluk, havası nemli olan bir yerdeki aynı derecedeki soğuğa göre çok daha fazla zararlıdır ve öldürücü olabilir.

3- Havanın yüksek basıncı: Soğuk havanın bitkilere zararlı olmasında yüksek basınç önemli bir etkendir. Yüksek basınç ve sıfırın altında soğuk bir araya gelince soğuğa dayanıklı olmayan birçok bitki ölür. Bunun sebebi, yüksek basıncın nem çekici ve içeri nüfus edici özelliğidir. Bir yandan bitkinin nemini çekerken bir yandan nemin boşaldığı mikroskobik deliklerden dondurucu soğuk girer ve bitkiyi içten dondurup öldürür.

4- Kuzey rüzgârları: Kuzeye açık yerler kışın dondurucu soğuklara daha fazla maruz kalır. Soğuğa pek dayanıklı olmayan bitkilerinizi en azından güneye bakan, kuzey rüzgârlarını almayan duvar diplerine dikmelisiniz.

Dışmekân süs bitkilerimizi kışın soğuktan korumak

1- Bahçe bitkilerini kışa güçlü bünye ile hazırlamak lazım. Bu iş özellikle -10C derece ve daha fazla soğuk olan yerler için çok önemlidir. Hazırlık bir önceki yıl başlar aslında. Gübreleme ama o bitkiye uygun gübreleme önemlidir. Böylece bünyesi güçlü olur.

2- Susuz kalmaları soğuk havada zararlıdır. Birçok bitki uzmanı soğuğa pek dayanıklı olmayan bitkileri kışın tamamıyla susuz bırakmamayı öğütler. Yalnız, bunun için bitkilerin sadece susuz kalmaması yeterli değildir. Su tutucu dokular olmazsa su işe yaramaz. Bitkilerin nişasta üreterek kışa hazırlanmaları gerekir. Bunun içinse potasyuma ihtiyaçları vardır. Yine dosdoğru gübrelemenin önemi söz konusu.

3- Koruyucu örtüler. Dalları hasırlarla örterek soğuktan korunmak, toprak yüzeyini samanlı karışımlarla kaplayarak köklerin soğuktan korumak bazı bölgelerde işe yarar. Örnek: Bu işlemler güller ve ortancalar için İstanbul’da hiç gerekmez. Ama Ankara’da yerine göre kısmen ve daha fazla soğuk yerlerde kesin gereklidir. Kışın begonvillerin hayatta kaldığı İstanbuldan Muğla’ya kadar deniz etkisindeki yerlerde begonvillere de aynı koruma kışın hava şartlarının gidişatına göre zaman zaman gerekir. Özellikle kuzeyli yönlerden rüzgar alıyorlarsa kesin gerekli. Akdeniz Bölgesi’nde deniz seviyesi yerlerde genellikle gerekmez.

4- Kapalı alanlara almak. Soğuğa hiç dayanıklı olmayan bitkileri saksılarda yetiştirip kışın ısının sıfıra yaklaşmadığı kapalı yerlerde korumaya almalısınız.
Sıfırın altında birkaç derece soğuğa dayanan bitkileriniz varsa ve eğer İstanbul gibi kışın sadece hafif don olayları yaşanan bir yerde iseniz, hava durumunu takip ederek ısının sıfırın altına düştüğü günlerde o bitkileri sadece üstlerini örterek koruyabilirsiniz. Saksıda iseler en iyisi geçici olarak kapalı bir yere almaktır.

En başta dediğim gibi yetiştirmek istediğiniz bitkilerin soğuğa dayanıklılıkları hakkında iyi bilgilere sahip olmanız ve yaşadığınız çevrenizin genel iklim ve mikro klima özelliklerini iyi bilmeniz gerekiyor.